ورق فولادی چیست؟ 8 تا از انواع ورق فولادی + استانداردها

ورق فولادی یکی از محصولات زنجیره فولاد است که نسبت به سایر انواع محصولات فولادی ظاهری زیباتر دارد و برای استفاده در صنایعی مثل خودروسازی، ساخت لوازم خانگی و ... کاربرد دارد. در این مقاله از مجله محک استیل سراغ این پرسش می‌رویم که ورق فولادی چیست و چگونه از انواع ان در صنایع مختلف استفاده می‌شود. 

ورق فولادی چیست؟

ورق فولادی از نظر ظاهری سطحی صاف‌تر و یکدست‌تر از سایر محصولات آهنی و فولادی دارد. مواد اولیه ساخت ورق فولادی، شمش فولاد و بیلت است یعنی برای ساخت ورق فولادی یا از بیلت و یا از شمش فولادی استفاده می‌شود. از سوی دیگر برای ساخت انواع ورق فولادی از استانداردهای متنوعی استفاده می‌شود که در قسمت‌های بعدی به طور مفصل به آن‌ها می‌پردازیم. زیرا برای بررسی استانداردها اول باید با انواع ورق فولادی آشنا شوید. 

ورق فولادی سیاه یا ورق سیاه

یکی از انواع صفحات فولادی ورق سیاه است که ظاهری غیر صیقلی و مات دارد و رنگ آن مشکی است. ظاهر این ورق فولادی مانند دیگر انواع صیقلی و یکدست نیست بنابراین از ورق سیاه در پروژه‌های بزرگ و صنایعی مثل کشاورزی، صنایع نظامی، راه‌سازی، ساخت مخازن، ساخت تجهیزات، ساخت بدنه و تجهیزات جانبی خودروها، پل‌سازی، ساخت سوله و انبار، ساختمان‌های تجاری و مسکونی و پتروشیمی استفاده می‌شود که ظاهر ورق‌ها اهمیت زیادی ندارد. همچنین ورق سیاه می‌تواند ماده اولیه ساخت محصولات فولادی مثل نبشی، لوله، قوطی و نبشی باشد. ورق سیاه به شکل شیت و رول در سایزهای مختلف برش می‌خورد و به فروش می‌رسد. 

نام‌های دیگر ورق سیاه؛ ورق گرم (ورق نورد گرم)، پلیت سیاه (Carbon Steel Plate) و ورق کربن استیل است زیرا به روش نورد گرم تهیه می‌شود. برای ساخت این صفحات فولادی از دمایی بین 1000 تا 1200 درجه استفاده می‌شود و رنگ مات و تیره آن نیز به همین علت است. در ساخت ورق سیاه از کربن، گوگرد، فسفر و سیلیسیم استفاده می‌شود. در ضمن کارخانه فولاد کاویان و فولاد مبارکه اصفهان دو مورد از تولیدکنندگان ورق سیاه در ایران است. 

ورق سیاه استحکام خوبی دارد و برای جوشکاری هم مناسب است. از دیگر ویژگی‌های ورق سیاه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقاومت در برابر خمش و کشش
• انعطاف‌پذیری
• تنوع اندازه و سایز
• تحمل وزن زیاد

همچنین ورق سیاه مانند دیگر محصولات فولادی انواع مختلفی دارد که براساس استانداردهای تولید به انواع St37،St52 ، A283، A516، A36 و CK45 تقسیم‌بندی می‌شود.

ورق روغنی یا ورق سرد

یکی دیگر از انواع ورق فولادی ورق روغنی یا سرد است. ورق روغنی برعکس ورق سیاه به روش نورد سرد تولید می‌شود و به همین دلیل با نام ورق سرد هم شناخته می‌شود. برای ساخت این نوع ورق فولادی بعد از مراحل اولیه ورق را در دمای اتاق سرد می‌کنند و در نهایت طی مرحله روغن‌کاری این ورق سطحی صاف و صیقلی می‌یابد. 

ورق سرد یا ورق روغنی به علت ویژگی‌های خاص مثل انعطاف‌پذیری و چکش‌خواری در صنایع مختلف کاربرد دارد. از دیگر ویژگی‌های ورق سرد یا ورق روغنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقاومت عالی در برابر تغییر شکل 
• دوام و ماندگاری بالا
• سطح صاف، صیقلی و درخشان
• قابل تهیه در سایزهای مختلف
• قابلیت پولیش‌کاری به دلیل مرحله روغن‌کاری 

هر چند ورق روغنی مزایای زیادی دارد اما حین جوشکاری ممکن است تاب بردارد و به همین دلیل می‌توان گفت یکی از نقاط ضعف ورق روغن همین است. از ورق روغنی برای تولید ورق گالوانیزه رنگی استفاده می‌شود. ورق روغنی انواع مختلفی دارد؛ ورق روغنی ST12، ورق روغنی نیمه کششی ST13، ورق روغنی فوق کششی ST14، ورق ST16 و ورق‌های لعاب‌پذیر یا EK2 از انواع ورق روغنی است. 

ورق روغنی معمولی ST12

ورق ST12 پرکاربردترین ورق روغنی بازار است. با اینکه این نوع ورق روغنی کمترین کشسانی را دارد و تا 45 درجه خم‌ می‌شود اما در عین حال کاربردهای زیادی هم دارد و یکی از ارزان‌ترین انواع ورق روغنی است. همچنین میزان فسفر، کربن و منگنز ورق معمولی ST12 بیشتر از دیگر انواع ورق روغنی است. 

ورق روغنی نیمه کششی ST13

ورق نیمه کششی ST13 خاصیت کششی بیشتری نسبت به ورق روغنی معمولی ST12 دارد و به همین علت قابلیت خم‌شوندگی بیشتری دارد و تا 90 درجه خم می‌شود. همچنین ورق روغنی نیمه کششی مقاومت بالایی در برابر فشارهای زیاد دارد و می‌توان در ساخت ساختمان‌های عظیم و پروژه‌هایی که تحمل وزن سازه باید بالا باشد استفاده کرد. 

ترکیب شیمیایی ورق روغنی نیمه کششی شامل 98 درصد آهن و سایر عناصر از جمله کربن، فسفر، منگنز و گوگرد است. همان‌طور که از مقادیر ترکیبات شیمیایی مشخص است این ورق درصد کربن کمی دارد و به همین دلیل در عملیات‌هایی مثل جوشکاری، ماشین‌کاری و سوراخ‌کاری کاربرد دارد. از دیگر ویژگی‌های این نوع ورق فولادی هم می‌توان به تحمل بالای فشار، مقاومت در برابر ضربه، ظاهر صیقلی، قابلیت خم شدن تا 90 درجه، سبک بودن، قیمت اقتصادی و قابلیت جوشکاری اشاره کرد. 

ورق روغنی نیمه کششی ST13 در صنایعی مثل ساختمان‌سازی و خودروسازی کاربرد دارد. از دیگر صنایعی که از ورق نیمه کششی استفاده می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مخزن‌سازی
• ساخت قطعات ماشین‌کاری
• ساخت تجهیزات
• ساخت قطعات صنعتی
• تانکرسازی 
• ساخت قطعات جوشکاری
• ساخت لوازم خانگی
• ساخت قطعات سوراخ‌کاری

ورق روغنی فوق کششی ST14

یکی از کشسان‌ترین ورق های روغنی از بین انواع ورق روغنی ST12 و ST13 ورق روغنی فوق کششی ST14 است و به همین دلیل به یکی از پرکاربردترین انواع ورق فولادی تبدیل شده است. سطح این ورق روغنی صاف و یکدست است و در صنعت خودروسازی بیشترین کاربرد را دارد. از دیگر کاربردهای ورق روغنی فوق کششی ST14 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ساخت لوازم خانگی
• ساخت تجهیزات
• ساخت مبلمان 
• تانکرسازی
• مخزن‌سازی
• ساخت پروفیل
• ساخت قطعات صنعتی

همچنین ورق روغنی ST14  ویژگی‌های خاصی مثل رنگ‌پذیری و قابلیت برش‌کاری دارد. از دیگر مزیت‌ها و قابلیت‌های ورق روغنی می‌توان به قابلیت خم‌ شوندگی و قابلیت نوردکاری اشاره کرد. در ایران کارخانه‌های فولاد مبارکه اصفهان، هفت الماس و فولاد غرب از بهترین تولیدکنندگان ورق روغنی فوق کششی هستند. 

ورق ST16

می‌توان گفت نرم‌ترین ورق روغنی ورق ST16 است که نسبت به ورق ST14 کربن کمتری دارد و قابلیت خم‌شوندگی آن بیشتر است. این ورق در خودروسازی، ساختمان‌سازی، بسته‌بندی، لوازم خانگی و برقی، تجهیزات الکتریکی، تجهیزات صنعتی و لوازم کشاورزی کاربرد دارد. از خواص مکانیکی ورق ST16 باید به مقاومت کششی، انعطاف‌پذیری، قابلیت جذب انرژی و ضربه بدون شکست و انعطاف‌پذیری بالا اشاره کرد. از دیگر ویژگی‌های ورق روغنی ST16 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سطح صاف و صیقلی
• ضخامت کم و یکنواخت
• رنگ‌پذیری
• دوام و ماندگاری بالا
• قابلیت ماشین‌کاری
• قابلیت جوشکاری

ورق روغنی EK2؛ ورق روغنی لعاب پذیر

ورق روغنی EK2 یا ورق روغنی لعاب پذیر یکی دیگر از انواع ورق های فولادی است. مهم‌ترین ویژگی این ورق روغنی مقاومت زیاد در برابر سایش است. همچنین به علت سطح صاف و یکنواخت در صنایعی مثل ساختمان‌سازی، خودروسازی، تولید لوازم خانگی و ساخت پنل کاربرد دارد.

ورق گالوانیزه

سومین مورد از انواع ورق فولادی ورق گالوانیزه است. این ورق فولادی با یک لایه روی کاملا پوشیده می‌شود و این لایه ورق فولادی را در برابر پوسیدگی و زنگ‌زدگی عایق می‌کند. ورق گالوانیزه در موارد زیر کاربرد دارد:

• ساخت راویز ساختمان
• خودروسازی
• لوله‌سازی
• کابینت‌سازی
• تانکرسازی
• ساخت سقف سوله

ورق اسیدشویی؛ یکی از انواع ورق فولادی

یکی دیگر از ورق های فولادی پرکاربرد که سطحی صاف و صیقلی دارد ورق اسیدشویی است. این ورق فولادی در کارخانه ساخت ورق گالوانیزه کاربرد دارد و این به دلیل سطح یکنواخت و عاری از اکسید آهن ورق اسیدشویی است. در واقع برای از بین بردن پوسته‌های اکسید روی ورق از فرآیند اسیدشویی استفاده می‌کنند و به همین دلیل نام این نوع ورق، اسیدشویی است. ورق فولادی اسیدشویی در ساخت ورق گالوانیزه و روغنی، خودروسازی، کشتی‌سازی، ساخت زیردریایی و لوله‌سازی صنعتی کاربرد دارد. 

ورق فولادی آجدار

همان‌طور که قبل‌تر اشاره کردیم ورق‌های فولادی در کشتی‌سازی و دیگر صنایع کاربرد دارد. اما به طور مثال برای ساخت پله‌های اضطراری و کف عرشه کشتی از ورق‌های صاف و صیقلی نمی‌توانند استفاده کنند بنابراین در چنین مواردی استفاده از ورق فولادی آجدار را پیشنهاد می‌کنند. مهم‌ترین ویژگی ورق فولادی آجدار ایجاد اصطکاک است زیرا روی این ورق‌ها برجستگی‌هایی وجود دارد که مانع از حرکت یا سُر خوردن اجسام یا افراد می‌شود. از دیگر کاربردهای ورق آجدار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پل‌سازی
• ساخت کف پل عابر پیاده
• سطح بیرونی دستگاه‌های صنعتی 
• ساخت کف اتاق کامیون 

ورق آجدار انواع مختلفی دارد که هر کدام کاربرد خاصی دارد؛ ورق آجدار آلومینیومی، ورق آجدار آهنی، ورق گالوانیزه آجدار، ورق آجدار استیل، ورق آجدار پرسی و ورق آجدار فابریک. همچنین از ویژگی‌های مهم و کاربردی ورق آجدار می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:

• سبک بودن
• مقاومت زیاد
• انعطاف‌پذیری بالا
• سطح براق با وجود اصطکاک زیاد
• جوش‌پذیری زیاد

ورق فولادی رنگی

وقتی ورق گالوانیزه با یک لایه رنگی الکترواستاتیک پوشش داده می‌شود ورق فولادی رنگی ساخته می‌شود. این ورق های فولادی در پانزده رنگ مختلف تولید و در بازار ارائه می‌شود. از ورق فولادی رنگی معمولا در ساخت شیروانی، آلاچیق، سقف، کابینت، سوله، نمای خارجی ساختمان، کانتینر، سوله، تجهیزات گرمایشی و سرمایشی، خودروسازی، لوازم اداری و لوازم برقی و خانگی استفاده می‌شود. 

ورق استنلس استیل

این ورق فولادی با کمتر از 2 درصد کربن یکی دیگر از انواع ورق فولادی است که کاربردهای متنوعی دارد. ورق استیل یا استنلس استیل به علت نسوز بودن، خاصیت ضد اسیدی و روکش‌دار بودن کاربردهای زیاد و متنوعی دارد. ورق استیل را به شکل رول و شیت می‌توان تهیه کرد. 

همچنین ورق های استنلس استیل براساس میزان آلیاژی که دارد به دو دسته ورق استنلس استیل سری 300 و ورق استنلس استیل سری 400 تقسیم‌بندی می‌شود. مهم‌ترین ویژگی ورق استنلس استیل 300 ضد زنگ بودن است در حالی‌که استیل 400 با قابلیت پولیش‌کاری و مقاومت در برابر سایش کاربردهای بیشتری دارد. از دیگر کاربردهای ورق های استنلس استیل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ساخت لوازم خانگی
• ساخت آسانسور
• دکوراسیون داخلی و خارجی
• ساخت قاشق و چنگال
• اگزوزسازی

ورق قلع اندود یا تین پلیت

تین پلیت، ورق قلع اندود یا حلب یکی دیگر از انواع ورق فولادی است که برعکس ورق رنگی که با یک لایه رنگ الکترواستاتیک پوشیده شده با یک لایه قلع پوشیده می‌شود تا از ورق در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی جلوگیری کند. این ورق فولادی در صنایع حساسی مثل صنایع بسته‌بندی مواد غذایی، کنسرو سازی و ساخت قطعات الکترونیکی که از مواد با خاصیت اسیدی استفاده می‌شود کاربرد ویژه دارد. از دیگر کاربردهای ورق قلع اندود می‌توانبه موارد زیر اشاره کرد:

• ساخت برد الکترونیکی
• ساخت ظروف نوشیدنی‌های گازدار
• ساخت فیلتر روغن
• ساخت لوازم آشپزخانه
• ساخت قطعات خودرو

استانداردهای تولید انواع ورق فولادی

برای تولید انواع ورق فولادی از استانداردهای مختلفی استفاده می‌شود که در جدول زیر به اختصار به این استانداردها پرداخته‌ایم. هنگام خرید ورق فولادی لازم است به استانداردها دقت کنید. 

سخن پایانی محک استیل درباره ورق فولادی

در این مقاله از مجله محک استیل به این پرسش پرداختیم که ورق فولادی چیست و هر کدام از انواع آن چه کاربردی دارد. سپس استانداردهای تولید ورق فولادی را به تفکیک انواع و بهترین کارخانه های تولید این محصول را معرفی کردیم. اگر این مقاله برای شما مفید بود در قسمت نظرات برای ما بنویسید.